ENGELLİLERİN İSTİHDAM EDİLMELERİ

Engelli bireylerin ekonomik ve toplumsal yaşama katılımlarının en iyi yollarından biri istihdam edilmeleridir. Türkiye’de çalışabilir durumda olan engelli nüfusun önemli bir kısmının işgücüne dahil
olmadığı bilinmektedir. Diğer yandan istihdam halinde olanlar da çalışma yaşamında önemli sorunlarla karşı karşıya'dırlar. 

Bu sorunların başlıcaları; işyerindeki fiziki engeller, engelli çalışanlara yönelik tutum ve önyargılar, vasıfsız işlerde, düşük ücretlerle çalışmak zorunda olmaları, terfi imkanlarının
yoksunluğudur. Bu çalışmanın amacı engelli çalışanların karşılaştıkları sorunların Tekirdağ ili örneğinde incelenmesidir. Kota sistemi ile istihdam edilen 18 engelli çalışanla nitel bir araştırma gerçekleştirilmiştir.
Yarı yapılandırılmış görüşme formu ile veriler toplanmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler “işe giriş süreci, işin niteliği ile ilgili sorunlar, kariyer sorunları, tutumlar ve beklentiler” temaları altında gruplandırılmıştır.Katılımcıların en yoğun olarak değindikleri sorunlar; niteliklerinin altında işlerde çalışmaları, açık işlerin engellilere uygun olmaması ve olumsuz işveren tutumudur.

Engelli çalışanlar engelli olmaları dolayısıyla hiçbir şey yapamayacaklarına dair inançların yıkılmasını istemektedirler. Toplumun ve işverenlerin kendilerine güvenmeleri halinde daha verimli olacaklarını ifade etmektedirler.

Engelli bireylerin toplumsal hayata tam ve adil katılımı, yalnızca bir insan hakkı olmayıp, sürdürülebilir kalkınma, sosyal adalet ve ekonomik verimlilik açısından da oldukça önemli bir konudur. Herkesin bir gün engelli olabileceğini dikkate alarak, engellilerin sosyal ve ekonomik hayata tam katılımının sağlanması için gerekli tüm önlemlerin alınması gerekir
İşverenlerin çalışan sayısına bağlı olarak gündeme gelen istihdam etme yükümlülüklerinden birisi de engelli işçi çalıştırma zorunluluğudur. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 30'uncu maddesi ile özel sektörü işverenleri aynı ilde faaliyet yürüten işyeri dosyalarındaki çalışan sayısı 50 veya daha fazla olduğunda %3 oranında engelli işçiyi istihdam etmekle yükümlüdür.

Bu kapsamda, işverenlerin engelli işçi istihdam etme yükümlülükleri, işyerlerinde 50 veya daha fazla işçi çalıştırmalarıyla doğacaktır. Diğer bir anlatımla bir işyerinde 50 işçi çalışıyorsa, işveren %3 oranında engelli işçi istihdam etmekle yükümlüdür.

Oran hesaplamasında yarıma kadar olan kesirler dikkate alınmazken. Yarım ve daha fazla olan kesirler yukarıya yuvarlanarak istihdamı zorunlu engelli çalışan sayısı tespit edilmektedir. Örneğin, işyerinde 100 işçi çalışıyorsa  3 engelli işçi çalıştırılması gerekmektedir.

Engelli istihdamında muaf olan unsurlar ;

* 4857 sayılı İş Kanunu'nun 4'üncü maddesi gereğince istisna tutulan iş ve işyerlerinde çalıştırılan işçiler,

* 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununun 16'ncı maddesinin dördüncü fıkrası gereğince ev tipi sosyal hizmet birimlerinde çalıştırılan işçiler,

* Yer altı ve su altı işlerinde çalıştırılan işçiler,

* 10/06/2004 tarihli ve 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanuna göre kurulan özel güvenlik şirketleri ile kurumların kendi ihtiyacı için kurduğu güvenlik birimlerinde güvenlik elemanı olarak çalıştırılan işçiler,

* 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre çalıştırılan işçiler hariç olmak üzere, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamında çalıştırılan gazeteciler,

* İşyerlerinde hâlihazırda çalıştırılan engelli, eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçiler.

Engelli işçi açığı bulunan işverenler, engelli açığı doğduktan 30 gün sonra açığını kapatmak zorundadır. Yükümlülüğün ortaya çıkmasından itibaren ise 5 iş günü içerisinde İŞKUR'a başvuru yapılmalıdır.

50 veya daha fazla çalışan sayısının olmasına rağmen engelli çalıştırma yükümlülüğüne uyulmaması halinde 2025 yılında her bir istihdam edilmeyen engelli ve her bir ay için 30.081 TL idari para cezası gündeme gelecektir.

Diğer yandan, engelli bireylerin istihdamında işveren yükümlülüklerinin yerine getirilmesi, sadece yasal bir zorunluluk olarak değil, insancıl etik bir sorumluluk ve kurumsal sosyal sorumluluğun da bir parçası olarak değerlendirilmelidir.

Netice  olarak, engelli bireylerin istihdamı konusunda işverenlerin yükümlülüklerini yerine getirmesi en önemli unsur hem bireysel hem de toplumsal faydalar sağlamaktadır. İşverenler tarafından engelli işçi çalıştırma yükümlülüğünü yerine getirmemek en önemlisi uygulanacak olan idari para cezası ile birlikte insancıl olarak engelli bireylerin toplumdan soyutlanmalarına sebep olmaktır ..!